Źródło: inTARnet.pl/Muzeum Okręgowe

   75 lat Mauzoleum Bema w Tarnowie   -   03/7/2004

W tym tygodniu, dokładnie 30 czerwca, minęło 75 lat od momentu sprowadzenia szczątków generała Józefa Bema do Tarnowa. Jak pisze Alicja Majcher-Węgrzynek -była to niecodzienna uroczystość o międzynarodowym zasięgu - trumna z prochami bohatera kilku narodów przejeżdżała z wielkimi honorami granice Turcji, Jugosławii, Węgier i Polski, wszędzie witana salwami armatnimi i hymnami trzech państw, entuzjastycznie obrzucana kwiatami przez zgromadzone tłumy.

Ogloszenie

Odrodzona Polska odbudowywała po 1918 r. z zapałem nie tylko swą państwowość, ale również historię stłamszoną przez zaborców. Jednym z większych zdarzeń patriotycznych było sprowadzenie do Polski prochów gen. Józefa Bema, którego postać stała się symbolem bohaterstwa i zarazem przykładem dla młodych pokoleń. Nie obyło się bez kłopotów i sporów, ale w końcu zdecydowano, że prochy generał spoczną na zawsze w mieście, w którym się urodził. Już w 1926 r. zawiązał się w Tarnowie "Lokalny Komitet Sprowadzenia Zwłok Gen. J. Bema", który wszczął akcję zbierania funduszy na szlachetny cel. Podobne Komitety powstały w innych miastach.
W 1927 r. władze polskie rozpoczęły starania o sprowadzenie zwłok gen. J. Bema do kraju. Pod protektoratem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego zawiązał się krajowy "Komitet Sprowadzenia do Kraju Zwłok Gen. J. Bema", którego honorowym członkiem był m. in. marszałek Józef Piłsudski.
Problematyczną sprawą było ustalenie miejsca, gdzie miały spocząć szczątki Bema. Raptem stał się on wielce popularny, powstało więc kilka koncepcji odnośnie miejsca złożenia jego zwłok. Mimo, że od początku brano pod uwagą Tarnów, tu i ówdzie odzywały się głosy proponujące stolicę państwa względnie stoki Wawelu. "Zyskałaby na tym i moralnie Polska cała i pamięć samego na wielką miarę bohatera. Przez sprowadzenie szczątków gen. Józefa Bema i umieszczenie ich w mauzoleum wiele zyska Tarnów. Czy natomiast nie straci wiele sama Polska" zastanawiano się na łamach prasy. Po dłuższych rozważaniach ostatecznie ustalono, iż miejscem wiecznego spoczynku bohatera winno być jego rodzinne miasto - Tarnów. Rozmach i zasięg akcji sprowadzenia zwłok gen. Józefa Bema był szczególny. Protektorat nad całym przedsięwzięciem przejęły władze państwowe. Krajowy "Komitet Sprowadzenia do Kraju Zwłok Gen. J. Bema", zajmował się głównie wymianą not dyplomatycznych w sprawie deportacji prochów generała do Polski.
Działający natomiast w Tarnowie Komitet Lokalny zaabsorbowany był sprawą mauzoleum, w którym miały spocząć prochy Bema. Po długich rozmowach, bo i tutaj nie obyło się bez spornych kwestii, postanowiono usytuować mauzoleum w Ogrodzie Strzeleckim, na niewielkiej wysepce dawnego stawu. Plan ten pociągnął za sobą konieczność zmiany dotychczasowej struktury parku, stworzenia odpowiedniego otoczenia, wytyczenia alei otwierającej perspektywę mauzoleum. Projekt tej szczególnej budowli powierzono Adolfowi Szyszko-Bohuszowi, rektorowi Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Po odszukaniu znajdującego się na cmentarzu Dżebel-el-Isam grobu gen. J. Bema, do Aleppo udała się specjalna misja, mająca towarzyszyć prochom Bema w drodze do Polski.
20.VI.1929 r. w obecności przedstawicieli władz Francji, Polski, Węgier i Turcji dokonano ekshumacji zwłok. Trumnę umieszczoną w specjalnym wagonie przewieziono przez granice Turcji, Jugosławii do stolicy Węgier - Budapesztu. Naród węgierski niezwykle uroczyście przyjął bohatera, wystawiając jego trumnę na widok publiczny w Muzeum Narodowym 27 czerwca. Od Budapesztu trumnie towarzyszyła wojskowa delegacja węgierska. Na wszystkich stacjach, przez które przejeżdżał pociąg, stały szpalery ludzi z odkrytymi głowami. Wagon obrzucano kwiatami.
29 czerwca wagon z prochami gen. J. Bema przejechał granice Polski, gdzie powitano go wyjątkowo uroczyście. W imponującym pochodzie trumnę przybraną sztandarami Polski, Węgier i Turcji przewieziono na Wawel, gdzie wystawiono ją na kilkanaście godzin na dziedzińcu arkadowym, zaciągając przy niej honorowe straże. Następnego dnia ulicami Krakowa przeszedł uroczysty kondukt by przy salwie 21 strzałów pożegnać Bohatera odjeżdżającego do rodzinnego miasta.
Tarnów przyjął swego bohaterskiego syna wspaniale. Dzień 30 czerwca 1929 r. był prawdziwym świętem całej tarnowskiej społeczności. Szczególnie imponująco wyglądały udekorowane perony, ulice, budynki, zwisające zielone festony, szarfy w barwach trzech państw, biało-czerwone chorągiewki, szpalery umundurowanych kolejarzy, strzelców, harcerzy. Niecodziennym przeżyciem była ostatnia droga generała. Przy dźwiękach "Warszawianki" ruszyła laweta z trumną, otoczoną kordonem oficerów różnych formacji, pod bramę triumfalną (projektu W. Giżberta-Studnickiego) znajdującą się u wylotu ul. Krakowskiej. Uroczysty kondukt przemierzył odświętnie przystrojone ulice: Krakowską, Wałową i Piłsudskiego, by dotrzeć do Ogrodu Strzeleckiego. Tutaj na końcowym odcinku trumnę do mauzoleum przenieśli na swych ramionach oficerowie, piękną perspektywą nowo powstałej alei. Przy dźwiękach muzyki nawiązującej repertuarem do patriotycznych walk narodowych (zagrano pobudkę z 1812, 1830, 1848 r. oraz pobudkę artylerii konnej) złożono prochy Wielkiego Polaka. Honorowa salwa artylerii była ostatnim pożegnaniem bohatera.

Alicja Majcher - Węgrzynek

Wspomnienie tamtego wydarzenia było głownym powodem zorganizowanej przez tarnowskie Muzeum Okręgowe jubileuszowej wystawy . Ekspozycja zatytułowana "Powrót Bema" została otwarta już przed miesiącem. Prezentowana jest tutaj ciekawa dokumentacja fotograficzna, ilustrująca przebieg uroczystości przewiezienia szczątków Generała - do ekshumacji na cmentarzu w Aleppo aż po złożenie w tarnowskim mauzoleum. Tę kronikę ikonograficzną wzbogacają unikatowe dokumenty, związane z organizowaniem tej uroczystości, m.in. noty dyplomatyczne Turcji, Syrii, Francji i Węgier, dokumenty Krajowego i Lokalnego Komitetu Sprowadzenia Prochów Bema do Ojczyzny, a także dokumenty węgierskie. Pokazują one międzynarodowy charakter całego przedsięwzięcia, nad którym honorowy patronat objął sam marszałek Józef Piłsudski. Tak ważne archiwalia na codzień przechowywane są z pietyzmem w zasobach muzealnych i tylko z okazji rocznic pokazywane są publicznie.
Warto podkreślić, że tarnowskie Muzeum z powodzeniem pokazywało wystawę o sprowadzeniu prochów gen. J. Bema również na Węgrzech.
Jednak obecna ekspozycja została dodatkowo wzbogacona o niecodzienną pamiątkę - fragmenty kości generała. Do zbiorów muzealnych trafiły one wraz z niecodzienną historią. Otóż w przeddzień złożenia trumny z prochami generała w mauzoleum wystawiono ją w domu Towarzystwa Strzeleckiego, gdzie mieszkańcy miasta składali hołd bohaterowi. Nocą jednak zebrała się nieoficjalna komisja, w gronie której byli tarnowscy lekarze, która otworzyła trumnę, by potwierdzić jej zawartość. jedne z ówczesnych tarnowskich lekarzy pobrał ze znajdujących się tam szczątków fragment palca. Po kilkudziesięciu latach jego syn przekazał te szczątki do Muzeum. Właśnie te fragmenty palca gen. Bema można było oglądać w pierwszych dniach wystawy. Aby nie uległy destrukcji pod wpływem zmiany mikroklimatu zaraz potem wróciły do muzealnego magazynu.

MySQL Error : Connection Error
Error Number: 0 
Date        : Sun, December 22, 2024 06:02:40
IP          : 3.139.236.144
Browser     : Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Referer     : 
PHP Version : 4.4.9
OS          : Linux
Server      : Apache
Server Name : intarnet.pl
Script Name : /www1.atlas.okay.pl/index_full.html