Źródło: inTARnet.pl

   Osada sprzed 7 tysięcy lat   -   13/9/2006

Muzeum Okręgowe w Tarnowie to nie tylko archiwa, zbiory, wystawy i publikacje. To także badania archeologiczne prowadzone od lat przez pracowników Muzeum, często mało widowiskowe, trudne do medialnego wyeksponowania, jednakże bezcenne z punktu widzenia wiedzy historycznej, poznawania dziejowej spuścizny regionu. Obecnie takie badanie prowadzone są m.in. w odkrytej neolitycznej osadzie sprzed 7 tysięcy lat w Biesiadkach. Finansuje je gmina Gnojnik.

Ogloszenie

>

Okres neolitu to czas największej rewolucji w dziejach człowieka. Ludzie udomowili zwierzęta i nauczyli się uprawiać ziemię. Powstawały stałe osiedla, którym towarzyszyły cmentarzyska, rozwijało się rękodzieło (między innymi garncarstwo, tkactwo), sztuka i religia. Bardzo częstymi znaleziskami archeologicznymi z tej epoki są narzędzia, które służyły do karczowania puszczy pod uprawne pola. Tymi narzędziami były kamienne siekiery. Badania archeologiczne w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski realizowane od ponad 20 lat doprowadziły do odkrycia w rejonie Gwoźdzca, Łoniowej i Biesiadek wielkich kompleksów osad pierwszych rolników. Osady takie nie spotykano dotąd na terenie pogórza więc już samo ich zlokalizowanie było i jest wielką sensacją ale dopiero badania wykopaliskowe na wytypowanych miejscach przyniosły rewelacje.

Pierwsze z nich podjęto z ramienia Muzeum Okręgowego w Tarnowie w Gwoźdźcu, gdzie w 1989 roku odkryta została starożytna osada. Analiza zabytków pozwoliła stwierdzić, że 7 tysięcy lat temu, w okresie neolitu, istniała tu duża wioska kultury ceramiki wstęgowej rytej. Ludność tej kultury przybyła na nasze ziemie z południa, z terenów zakarpackich i przyniosła ze sobą umiejętność uprawy roli i hodowli zwierząt. Grupy pierwszych rolników i hodowców zasiedlały dobre ziemie, zakładały stałe osiedla, na których budowały długie domy o konstrukcji słupowej, uprawiały pierwotne zboża (pszenicę, jęczmień), hodowały bydło i trzodę chlewną. Ludzie ci posiadali nieznaną do tej pory umiejętność lepienia naczyń, gładzenia kamienia, czy tkania. Jedna z takich wczesnorolniczych grup w połowie 5 tysiąclecia p.n.e. dotarła do Gwoźdźca, gdzie założyła swoją wioskę.

W latach 1996-2001 Muzeum Okręgowe w Tarnowie przeprowadziło badania archeologiczne na terenie osady. Wykopaliskami objęte zostały miejsca, w których po orce widoczne były rozorane jamy. W trakcie badań odkryto kilkanaście „piwniczek” gospodarczych, oraz pozostałości prawdopodobnie długiego domu w postaci śladów po słupach i jam budowlanych. Dość liczny materiał zabytkowy pozyskany w trakcie badań to przede wszystkim fragmenty glinianych naczyń oraz krzemienne – „półprodukty” i narzędzia służące do różnorakich celów np. wkładki do sierpów, drapacze do obróbki skór, przekłuwacze, czy tłuczki - rozcieracze. Z badań pochodzi także kilka kamiennych narzędzi, które służyły prawdopodobnie do obróbki drewna. Przeprowadzone analizy próbek ziemi pobranej z jam, wykazały obecność nie tylko zbóż. Dwie jamy zawierały szczątki jabłek, które okazały się być najstarszymi tego typu znaleziskami w Polsce.

Mieszkańcy Gwoźdźca utrzymywali kontakty z terenami nawet bardzo odległymi od ich wioski. Z osady pochodzi niewielka liczba „importów” czyli przedmiotów sprowadzanych z innych obszarów. Świadectwem kontaktów dalekosiężnych jest m.in. obsydian - czyli szkło wulkaniczne pochodzące z terenu Słowacji oraz skorupy naczyń sprowadzonych z południa. Najcenniejszym znaleziskiem z Gwoźdźca jest fragment nogi glinianego posągu. Przedmiot ten niewątpliwie wiązać należy z wierzeniami pierwszych rolników. Noga z Gwoźdźca jest zabytkiem o charakterze unikatowym.

Kilkuletni program badawczy realizowany był także w Łoniowej w gminie Dębno. Badania w Łoniowej prowadzone były od 2003 roku. Sfinansowane zostały przez Komitet Badań Naukowych, kierownikiem projektu jest prof. dr hab. Paweł Valde - Nowak z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Najbardziej spektakularnym efektem wykopalisk było odsłonięcie zarysu wielkiego domostwa typowego dla pierwszej fali neolitycznych rolników w Europie środkowej. Dom w Łoniowej wybudowała także ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej. Budowla z Łoniowej jest jednym z większych tego typu obiektów w Europie. Jej długość sięga 41,5 metra, szerokość 7,6 m. Dom odbiega również szeregiem elementów od wszystkich rozpoznanych dotychczas podobnych budowli, znanych od lat z wielu krajów, m. in. Czech, Słowacji, Niemiec i Holandii.

W trakcie robót ziemnych związanych z realizacji wodociągu w Biesiadkach koparki odkryły ślady po jamach i domostwach, wydobyty materiał zabytkowy pozwala także i to odkrycie łączyć z kręgiem kultury ceramiki wstęgowej rytej (po raz kolejny pojawia się ta nazwa ponieważ już puszczono w mediach informację o kulturze wstążkowej co jest nieprawdą). Nazwa kultura wstęgowa ryta pochodzi o podstawowego elementu, jakim zdobiono naczynia gliniane tj. wstęgami linii rytych.
W Biesiadkach mamy do czynienia z pewną specyficzną odmianą tej kultury, archeolodzy ten czas nazywają fazą nutową. Nazwa pochodzi od nowego zwyczaju jaki się pojawił – przy zdobieniu naczyń linie rytego ornamentu dodatkowo uzupełniano kreskami, które były podobne do nut na pięciolinii. Badania trwają, zlokalizowano 7 obiektów archeologicznych (jamy, piwniczki, paleniska). Znaleziony został i tu fragment obsydianu pochodzący z za Karpat. Badania są finansowane przez Gminę Gnojnik prowadzi je ekipa archeologów z i Muzeum Okręgowego w Tarnowie.

Wszelkie prace archeologiczne mają jeszcze jeden wymiar – z jednej strony są zmorą inwestorów i wykonawców budujących drogi – wydłuża się czas prowadzenia robót, a same badania archeologiczne są kosztowne. Z drugiej strony – dzięki temu mamy szanse wzbogacić naszą wiedzę o przeszłości, dotrzeć do niekiedy bezcennych poznawczo znalezisk, zbadać je, co w normalnych warunkach nie byłoby możliwe.

Znane są również historie sprzed kilkudziesięciu lat, gdy podczas realizacji inwestycji drogowej ekipa „coś odnajdywała”, by czym prędzej to „coś” zakryć z powrotem, bez powiadamiania kogokolwiek. Jednak i dziś dochodzi do zniszczeń – tak stało się w roku ubiegłym z cmentarzyskiem ciałopalnym z I wieku n.e. w Łętowicach. W trakcie prac ziemnych związanych z budową kanalizacji cmentarzysko zniszczono – ocalały tylko: grot włóczni i fragment uchwytu do tarczy. Podczas kolejnych prac ziemnych na podwórku pana Józefa Adamusa zniszczono kolejne, bogato wyposażone groby ciałopalne. Zabytki z tych grobów przekazano do Muzeum Okręgowego.

Cmentarzysko w Łętowicach jest jednym z nielicznych tego typu stanowisk w dolinie Dunajca; odkryty na nim m.in. grób z naczyniami sprowadzonymi z kręgu tzw. kultury dackiej (teren obecnej Rumunii) jest do dziś sensacją archeologiczną, podobnie jak znaleziska związane z kręgiem ludów celtyckich, bądź naczynia z kręgu kultury jastorfskiej.
W ramach programu „Dziedzictwo Kulturowe, priorytet 4 – ochrona zabytków archeologicznych” Muzeum Okręgowe w Tarnowie podjęło badania ratownicze na terenie posesji pana Józefa Adamusa. W ciągu ostatnich tygodni przebadano powierzchnię ponad 2 arów na podwórku przed domem, na podjeździe oraz w ogrodzie i wśród zabudowań gospodarczych. Archeolodzy w ten sposób „oczyszczali teren”, tak aby przebadać wszystkie dostępne przestrzenie i uniknąć w przyszłości przypadkowych zniszczeń. Odkryto trzy nowe groby, jeden popielnicowy, dwa jamowe, przebadano także przestrzeń, gdzie w roku 2005 znaleziono dwa groby popielicowe. W trakcie badań wydobyto m.in. dalsze części popielic. Badania te dobiegają końca, ponieważ pojawiła się informacja, że na niedalekiej posesji podczas budowy kanalizacji także wykryto naczynia gliniane – postanowiono założyć tam dodatkowy wykop kontrolny. Jeśli potwierdzi się, że także tam mamy do czynienia z grobami powiększy to zasięg – powierzchnię cmentarzyska ponad dwukrotnie.
(na podstawie materiałów Muzeum Okręgowego)

MySQL Error : Connection Error
Error Number: 0 
Date        : Sat, December 21, 2024 12:43:15
IP          : 18.227.183.204
Browser     : Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
Referer     : 
PHP Version : 4.4.9
OS          : Linux
Server      : Apache
Server Name : intarnet.pl
Script Name : /www1.atlas.okay.pl/index_full.html